خط لوله نفت و گاز یکی از ثروت‌مندترین ساخته‌های بشر به‌شمار می‌رود که امکان انتقال حجم عظیمی از فرآورده سیالی را در خود دارد. این سیستم به دلیل دسترسی سریع و سازندگی در کوتاه‌ترین زمان، گزینه مناسبی برای حمل و نقل مایعات مخصوص به‌شمار می‌رود. با این‌که ویژگی‌های مهم زیادی در ساختار این وسیله نقلیه به‌کار رفته اما همین بس که خطرات سایر روشها مثل دریایی و ریلی به هیچ‌عنوان آن را تهدید نمی‌کند و حجم عظیمی از سیالات را در کوتاه‌ترین زمان به مقصد مورد نظر ارائه می‌دهد.
درباره چیستی خط انتقال نفت و گاز و کاربرد آن در صنعت پتروشیمی
خط لوله نفت و گاز مجموع لوله‌های انتقال سیالات بوده که وظیفه رساندن مایعاتی مثل نفت و گاز از جایی به جای دیگر را برعهده دارند. هم‌چنین منتقل کردن نفت از خط لوله نیز، یکی از مراحل استخراج نفت به‌شمار می‌رود. این لوله‌ها نفت و گاز را به واحد تقطیر و بهره‌گیری پالایشگاه به جهت نگهداری و صادر کردن ارسال می‌کنند.
خط لوله نفت و گاز از آن‌جایی که منابع لازم برای کارایی روزانه، معیشت مردم و مقاصد انرژی را تامین می‌کند؛ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این متن به طور جامع به خط انتقال نفت و گاز و چیستی آن، دلیل برتری نسبت به بقیه روشها و تاثیر مستقیم آن بر طبیعت می‌پردازیم و موارد لازم برای بهداشت و ایمنی این خطوط را بررسی خواهیم کرد.
خط لوله نفت و گاز چیست و چه کاربردی دارد؟
خط لوله نفت و گاز یک سیستم منسجم حمل‌ونقل برای نفت و گاز و سایر فرآورده‌های سوختی بوده که این سیالات را در مسافت‌های طولانی حمل می‌کند. همین‌طور این خطوط برای زیرزمین و بالای سطح زمین طراحی شده است. این اختراع قسمتی از تاثیرگذارترین نمونه‌های تاریخ بشر بوده که ابتدا فقط برای انتقال آب به‌کار می‌رفت. با این‌حال خط انتقال نفت و گاز از رایج‌ترین و کاربردی‌ترین روش‌های انتقال سوخت و انرژی به‌شمار می‌رود که در سراسر کشور موجودیت دارد. خط لوله نفت و گاز با توجه به مواد استفاده شده در آن، نوع سیال حمل‌شونده و اندازه لوله در طراحی و ساخت متفاوت خواهد بود.
مختصری از تاریخچه خط لوله نفت و گاز در ایران
نخستین خط لوله در ایران به سال 1295 شمسی و در پالایشگاه نفت مسجد سلیمان احداث شد. مسئله جالب در آغاز این مسیر چنین بود که برای احداث اولین خط‌های لوله در ایران به همکاری شرکت چارلز ریش انگلستان؛ لوله‌ها را به یک‌دیگر پیچ داده و آن‌ها را در چاله‌ای مانند گودال قرار می‌دادند. سپس برای این‌که لوله دچار زنگ زدگی نشود، اطراف لوله را با پارچه یا یک جایگزین به قیر آمیخته می‌کردند تا بدین‌وسیله از نفوذ نم و آب جلوگیری شود.
قبل از ملی شدن صنعت نفت، انتقال سوخت به وسیله راه‌آهن، تانکر و چهارپایان انجام می‌گرفت اما از خط لوله نیز استفاده می‌شد. این امکان اصلا گستردگی نداشت و صرفا مختص فاصله آبادان و اهواز بود. دلیل این دو قطبی شدن نفت کشور را می‌توان نبود برنامه منسجم در سیستم کاری شرکت ایران و انگلیس در نظر گرفت. اما پس از ملی شدن نفت در سال1329 شمسی، هیئت مدیره آن زمان به مسئله احداث توجه بیش‌تری کرده و از تمامی مزایای خط لوله نفت و گاز آگاهی پیدا کرد. در نتیجه این امر، قرارداد احداث خط لوله سراسری در شورای عالی نفت 1332 تصویب گردید.
ایران در صنعت نفت امروزی
اوپک یک سازمان بین‌المللی است که به هدف منسجم کردن سیاست کشورهای تولید و صادرکننده نفت در سال1960 میلادی تشکیل شده است. ایران یکی از مهم‌ترین اعضای این سازمان 14 کشوری به‌شمار می‌رود. کشور ما بعد از عربستان، بزرگ‌ترین کشور تولید کننده این طلای سیاه است.
ایران از طولانی‌ترین خط انتقال نفت و گاز را در بین کشورهای اوپک برخوردار است. بر اساس آمار سالانه اوپک، ایران با دارا بودن 12 هزار متر و 107 کیلومتر، بلندترین خط لوله نفت را در بین این کشورها در اختیار دارد.
ایران 14 خط لوله نفت به طول3750 کیلومتر و 9 لوله 8357 کیلومتری گاز را در اختیار دارد. هم‌چنین در بخش نفت بزرگ‌ترین خط لوله را بعد از لیبی و عربستان دارا بوده و رتبه سوم جهانی این بخش قرار می‌گیرد.
ویژگی‌ها و برتری‌های خط انتقال نفت و گاز
تولیدات گازی و نفتی به‌وسیله تامین انرژی در بسیاری از وسایل کم‌مصرف و نوآوری‌های جدید مربوط به سوخت، در بهبود روش زندگی ما تاثیر قابل ملاحظه‌ای دارد. اگرچه مزایای آن بی‌شمار بوده و توضیح هرکدام چند مقاله را در بر می‌گیرد، اما مزایای اصلی لوله نفت و گاز را یک‌به‌یک بررسی می‌کنیم تا اطلاعات ما از این اختراع بزرگ افزایش پیدا کند.
- ظرفیت گسترده حمل و نقل و ایمنی
خط لوله نفت و گاز می‌تواند مقدار زیادی نفت و گاز را انتقال دهد و سوخت‌های تصفیه شده را به طور مستقیم به تاسیسات صنعتی برساند. همین‌طور که اشاره شد این روش نسبت به روش‌های سنتی مثل کشتی یا راه‌آهن؛ دارای حجم انتقالی بسیار بیش‌تر و صرف زمان بسیار کوتاه‌تری است.
به‌خاطر ماهیت شدید اشتعال نفت و گاز، لازم است حمل‌ونقل تا جایی که امکان دارد با اطمینان و دقت انجام شود. بدین‌سان بشر خط لوله را اختراع کرد که الان با گذشت ده‌ها سال؛ خطر انفجار در حین انتقال را به حداقل رسانده است.
اکثر خط لوله نفت و گاز به صورت زیرزمینی تعبیه شده است که همین دلیلی می‌شود تا میزان تماس عناصر طبیعی با این وسیله محدود باشد. از طرفی نمونه‌های خط انتقال نفت و گاز که در سطح زمین تعبیه شده، طراحی ساختار آن با مقاوم بودن در برابر تغییرات آب و هوا و دمای محیط ایجاد شده و بروز نشت‌های خطرناک را ناممکن می‌سازد.
- سطح پایین اشغال فضا
یکی دیگر از مزایای خط لوله نفت و گاز، کم‌بودن سطح اشغال شده به وسیله این سیستم حمل‌ونقل است. به‌طور کلی اکثر سیستم‌های خط لوله در زیر زمین تعبیه می‌شوند. موارد استثنا در این موارد هم مربوط به مکان‌هایی است که امکان تعبیه در زیر زمین به‌دلیل وجود سنگ‌های متراکم را نداشته یا تعبیه خط انتقال نفت و گاز در آن مکان توجیه اقتصادی ندارد.
دلیل در دسترس یا قابل مشاهده نبودن این سیستم حمل‌ونقل آن است که از تعبیه در مکان‌های شلوغ به‌خاطر کاهش خطرات مربوط به ساخته‌های بشر دوری می‌شود. این ساخته‌ها از نمونه اختراعات یا ساخته‌های خطرناک هستند که در صورت برخورد با نفت؛ ممکن است باعث تکرار فجایع قدیمی گذشته بشوند.
- صرف انرژی و هزینه بسیار پایین
از نمونه مزایای استفاده از خط لوله نفت و گاز برای انتقال سوخت را می‌توان بهبود فرآیند در نظر گرفت. سیستم خط لوله، انتقال مقدار عظیمی از سوخت را در فاصله زمانی کم و به‌راحتی ممکن می‌سازد. سیستمی را در نظر بگیرید که دائم در حال تولید است و جدا از آن حمل تولیداتش نیازی به استفاده از بقیه وسایل نقلیه را نداشته و توانایی این را دارد که فرآورده استخراج شده را مستقیم به مکان‌های نگهداری و پژوهش انتقال دهد. با چند حساب و کتاب ساده می‌توان به‌صرفه بودن این سیستم را با تمام وجود حس کرد.
· هماهنگ محیط‌زیست
انتقال با خط لوله نفت و گاز به دلیل دوری از هر خطر احتمالی در مسیر، بلایای طبیعی و سایر خطراتی که مسیرهای حمل و نقل را تهدید می‌کند؛ بهترین گزینه سازگار با محیط‌زیست به‌شمار می‌رود. خطوط حمل‌ونقل به دلیل محکم‌کاری که روی آن‌ها صورت می‌گیرد، اثرات زیست‌محیطی بسیار پایینی داشته و باعث کاهش میزان کربن می‌شوند.
· یک سیستم گسترده با ساخت سریع
خط لوله نفت و گاز در کم‌ترین زمان ممکن نصب و با یک سیستم ریلی حمل‌ونقل مخصوص با طول مشابه ساخته می‌شود. یک پروژه خط راه‌آهن به دلیل احتیاج به نیروی کاری بیش‌تر، برنامه‌ریزی طولانی و احتمال ایجاد شرایط نامطلوب؛ ممکن است سالیان درازی درگیری ایجاد کند. تعبیه خط انتقال نفت و گاز به این دلیل زود انجام می‌شود که امکان ساخت و طراحی لوله بر اساس هر منطقه جغرافیایی فراهم است و در مدت کمی برنامه‌ریزی آن صورت می‌گیرد.
انواع خط لوله
به‌کارگیری مواد اولیه برای طراحی خط لوله نفت و گاز با توجه به کارایی خط لوله، تکنیک‌های نصب لوله، افراد داخلی و خارجی، نفوذپذیری، فرکانس نگهداری و دوام آن ایجاد می‌شود. دو نوع این خط لوله بر اساس نوع سیال انتقال دهنده و همین‌طور جنس خود لوله به شرح زیر است:
- خط لوله گاز
خط لوله‌ها تنها وسیله عملی حمل و نقل گاز طبیعی از روی زمین هستند زیرا سایر روشها مانند کامیون و قطار بسیار گران از آب در می‌آیند. به دلیل گران بودن هزینه استفاده از وسایل‌نقلیه مثل قطار و کشتی، خط لوله تنها وسیله عملی برای انتقال گاز طبیعی از سطح زمین است. در حالی که بیش‌تر خطوط توزیع این فرآورده از پلاستیک منعطف تشکیل شده؛ خطوط ایجاد تجمع و انتقال گاز از جنس فولاد ساخته شده‌اند که دچار خوردگی نشده و به راحتی نیز قابل تعویض هستند.
- خط لوله نفتی
جنس این خط لوله از فولادی ساخته شده که حاوی محافظ کاتدی و پوشش خارجی است تا کاهش خوردگی خارجی را به‌همراه داشته باشد. این خط لوله که با جوش به یک‌دیگر متصل می‌شوند؛ دو نمونه را در بر می‌گیرند:
- خط لوله محصول که فرآورده‌های پالایش شده مثل بنزین را به بازار انتقال می‌دهد.
- خط لوله نفت خام، که نفت خام را به پالایشگاه می‌رساند.
ضرورت تاسیس شرکت آروین بامداد پارس در زمینه تامین تجهیزات نفت و گاز
همان‌طور که در متن نیز اشاره شد، کشور ما ایران از طولانی‌ترین مسیر خط انتقال نفت و گاز در بین کشورهای اوپک برخوردار است و پالایشگاهای زیادی در ایران مشغول فعالیت هستند. در نتیجه تامین تجهیزات، قطعات یدکی و مواد شیمیایی مورد نیاز صنایع نفت و گاز امری ضروری است. به‌همین‌علت و در راستای اجرای رسالت اجتماعی در برابر تحریم‌های ظالمانه آمریکا، شرکت آروین بامداد پارس با بهره‌گیری از کادری متخصص و باتجربه، بیش از 10 سال است که با همکاری شرکای تجاری اروپایی خود، تجهیزات، قطعات یدکی و مواد شیمیایی مورد نیاز صنایع نفت و گاز را از خارج از کشور تامین می‌نماید.
[…] کسب اطلاعات بیش‌تر در زمینه خطوط لوله نفت و گاز، مقاله خط لوله نفت و گاز در صنایع پتروشیمی و مزایای آن را مطالعه […]